Orson Welles’in 25 yaşında senaryosunu,yönetmenliğini ve başrolünü üstlendiği Citizen Kane (1941), yönetmenin ilk uzun metraj filmi olmasının yanı sıra sinema tarihi için de bir çok ilke imza atmıştır. Bir medya devi haline gelmiş Charles Foster Kane’in hayatını çocukluğundan ölümüne dek anlatan filmin odağı “rosebud” kelimesi gibi görünse de asıl odak Charles Foster’ın yaşamıdır.
Citizen Kane ve Çekim Teknikleri
Orson Welles, filmde teknik detayların ve tekrarların oldukça üzerinde durmuş ve bu şekilde anlatıyı güçlendirmiştir. Açılış karesi olarak gördüğümüz teller ve “girmek yasaktır” uyarısıyla filme başlayan yönetmen aynı kamera hareketleri ve açılarla kapanışını da bahsedilen teller ve uyarı üzerinden yapar. Yanı sıra Susan karakteriyle tanıştığımız El Rancho adlı mekana giriş sahnesi ve kamera hareketleri de birebir tekrarlanmış, seyircinin mekandan ayrılışı da yine aynı kamera hareketlerinin ters bir tekrarıyla mümkün kılınmıştır. Elbette tekrarlar yönetmen tarafından bilinçli olarak izleyiciye mesaj vermek ve anlatıyı desteklemek amacıyla kullanılmıştır, ancak hikayeyi çözmemizi sağlayacak olan asıl ayrıntılar büyük bir titizlikle, ancak dikkatli izleyicilerin yakalayabileceği şekilde tekrarlanmıştır. Çocuk Kane’in evinden ayrılırken kar üzerinde bıraktığı kızağı üzerinde uzun uzadıya durulmuş ve Thatcher tarafından alınan yeni kızak Kane’i mutlu etmemiştir. Yine çocuk Kane’in evden ayrılışıyla bağdaştırılan kar imgesi bir kar küresiyle tekrarlanmış. Filmde devamlı olarak evden ayrılışa atıfta bulunulmuştur.
Filmde yönetmen tarafından tercih edilen planlar nadiren yakın, genel olarak da geniş ve alan derinliğinin vurgulandığı planlardır. Filmde belki de tek kullanılan extreme close up, filmin tamamen üzerinde döndüğü Charles Foster Kane’in ölmeden önce söylediği son söz olan “rosebud” için kullanılmıştır. Bütününe bakıldığında yönetmen izleyiciye Kane’i low angle’dan sunmuş ve izleyici üzerinde otorite kurulmasına ve Kane’in yaşadığı dönemdeki büyüklüğünün desteklenmesine katkıda bulunmuştur. Aynı şekilde Leland ile yapılan görüşme esnasında, Leland göz hizasından bel plan kullanılarak çekilmiş bu da izleyici tarafından anlattıklarının doğru ve içten bulunmasına sebep olmuştur.
Işık kullanımı da filmin göze çarpan unsurlarından. Yaratılan uzun gölgeler, karanlıkta kaybolan karakterler incelikle kullanılmış ışığın ürünleri olarak görülebilir. Kane ve Susan’ın gazetede çıkan yazı hakkında tartıştıkları sahnede, Kane’in sahip olduğu güç ve kudret karşısında Susan’ın acizliği Kane’in gölgesinin Susan’ı tamamen karanlıkta bırakmasıyla ustalıkla verilmiştir.
Film konusu itibariyle çekildiği döneme hatta bugüne de büyük bir eleştiri niteliği taşımaktadır. Medyanın insanlar üzerindeki etkisi, medyanın siyaset üzerindeki etkisi film boyunca tartışılmış ve defalarca da diyaloglarla desteklenmiştir.
“Kane : You’re concerned what people think? Perhaps I can enlighten you a bit.
I’m an authority on what people with think.”
Medyanın insanların düşünceleri üzerindeki etkisi, ve bunun medya tarafından bilinçli olarak kullanılması filmin en büyük eleştirisidir.
