Sinema tarihinin görece az bilinen usta yönetmenlerine yer verdiğimiz video serimiz Dekadraj’ın yeni bölümünde, Avrupa sanat sinemasına yön veren, biçim ve içerik uyumu konusunda çığır açmış Macar yönetmen Miklós Jancsó var.
İçerik: Güvenç Atsüren
Kurgu: Övgü Avcıer
Macar sinemasına günümüzden baktığımızda karşımıza öncelikle Béla Tarr çıkıyor tabii ki; ve ondan sonraki kuşak olarak değerlendirebileceğimiz László Nemes, Kornél Mundruczó ve György Pálfi gibi yönetmenler. Tarr’ın da artık sinema filmi çekmeyeceğini açıklamasıyla bir tür duraklama devrine girdiğini söyleyebiliriz Macar sinemasının. Lakin bu ülke -birçok başka Avrupa ülkesi gibi- II. Dünya Savaşı’nın ardından, özellikle 1960’larla birlikte birçok önemli sinemacı ve dolayısıyla başyapıt seviyesinde eserler çıkarmıştır. Zoltán Fábri, István Szabó, Károly Makk, István Gaál ya da Márta Mészáros gibi ilk etapta akla gelecek usta sinemacıların yanına daha başarılı isimler de kolaylıkla eklenebilir. Fakat Macar sinemasının en önemli yönetmeni kim gibi bir soru sorulur ise cevap, doğrudan Béla Tarr’dan alıntılarsak, Miklós Jancsó olacaktır.
Miklós Jancsó: Avrupa Sinemasında Bir Mihenk Taşı
Miklós Jancsó, kariyerine çektiği çok sayıda kısa belgeselle başladıktan sonra, ilk kurmaca filmlerinde sosyal gerçekçi bir üslubu tercih etmiştir. Yönetmenin ileride imzası hâline gelecek biçimsel ustalığı ilk ibareleri 1965 yapımı Evimin Yolu – Így jöttem ile ortaya çıkmaya başlar. Bu filmden itibaren Jancsó, 60 ve 70’ler boyunca bir dizi başyapıta imza atar. Umutsuzlar – Szegénylegények, Kızıl ve Beyaz – Csillagosok, katonák, Kızıl İlahi – Még kér a nép ve Aşkım Elektra – Szerelmem, Elektra bu filmlerden bazıları. Bu yapımların hemen hemen tamamında uzun planlara rastlarız. Akışkan kamera hareketleri ve Macaristan’ın geniş ovalarının doğan bir set gibi kullanılmasıyla bu uzun planlar, bu tekniğin anlatım açından ne kadar işlevsel olabildiğini ortaya koyar. Öyle ki, Jancsó’nun eşsiz bir biçim-içerik uyumu yaratarak kullandığı bu teknik, kendinden sonraki dönemde onlarca sinemacıyı derinden etkilemiştir, etkilemeye de devam ediyor.
Hem teknik ustalığı hem de bu ustalığını sosyal ve politik anlatılarının içeriğine yedirmekteki başarısıyla Avrupa sinema tarihinin gelişimine yön veren Miklós Jancsó’nun sinemasının derinlemesine incelediğimiz video essay çalışmamızı aşağıdan izleyebilirsiniz.
