Klasik anlatı sineması, Gılgamış Destanı’ndan bu yana kullanılan belli başlı hikâye anlatım kalıplarıyla ana akım sinemanın çizgilerini net bir biçimde çizerken bu anlatı yapısının içerisinde kendisi sesini duyurmaya hevesli olmayan yönetmenler, gerek zamanın ruhuna katılarak gerekse zamanın ruhunu kendileri yaratarak yeni sinema dilleri ürettiler. Farklı ülkelerden çıkıp tüm dünyanın ilgisini çeken ve sinemaya yeni soluklar kazandıran bu akımları, akımların öne çıkan yönetmenleri ve izlenmesi gereken filmler eşliğinde inceleyelim.
Dünya Sinemasında Dikkatleri Çeken 5 Başarılı Yeni Dalga Hareketi
Çek Yeni Dalga Sineması
Dünyanın en büyük sinema okullarından biri olan FAMU’nun Prag’ta kurulması, kuruluşun yönetmenlere sağladığı teknik destek ve Çek hükümetinin sanata uyguladığı sansürden vazgeçmesiyle birlikte 1960 ve 1970 yılları arasında ortaya çıkarak Çekoslovakya Sineması’nın önemli ölçüde değer kazanmasını sağlayan Çek Yeni Dalgası akımı, ekranın sosyal gerçekçiliğiyle gündelik hayatın gerçekliği arasındaki farkı ortaya koymasıyla dikkat çekiyor. Dönemin siyasi, ekonomik ve sosyal gelişmelerinden beslenen teması ve alt metinleriyle filmler, “yasakların” hüküm sürdüğü bir dönemde kendinden önceki manifestoları yıkmak gibi bir başarı yakalamışlardır. Metne dayalı olmayan ve varoluşçuluktan beslenen uzun diyaloglar barındıran dramatik yapılarıyla, birer kara ve absürt mizah örneği olarak niteleyebileceğimiz akım, bizleri birbirinden usta isimlerle tanıştırdı. Bunlardan biri hiç şüphesiz geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Miloš Forman’dı.
Sinema Dilinin Öne Çıkan Yönetmenleri: Miloš Forman, Menzel, Jaromil Jireš, Věra Chytilová, František Vláčil
Kaçırılmaması Gereken Filmler: Black Peter, Closely Watched Trains, Daisies, The Fireman’s Ball
Rumen Yeni Dalga Sineması
Son yıllarda, özellikle 2000’lerin ortasından itibaren Avrupa Sineması içerisinde yükselişe geçen ülke sinemalarının başında Romanya geliyor. Cannes, Venedik, Berlin ve Locarno gibi önde gelen festivallerin listesinde bulunan ve gün geçtikçe daha fazla ürün ortaya koymayı başaran Rumen sinemacıların, kısa süre içerisinde bir akım oluşturabilecek kadar ürün ortaya koyabilmesiyle birlikte dünya sineması dahilinde de adından sıkça bahsettirdiği kimsenin itiraz edemeyeceği bir durum. Bu üretkenliğin belki de en önemli etkenlerinden biri de Romanya’nın halen üstünden atmaya çalıştığı Kominist rejimin kalın örtüsü olarak gösterebiliriz. İtalyan Yeni Gerçekçiliği’nin savaş ortamından beslendiği güçlü yapısı gibi, Rumen Yeni Akım Sineması da Komünist geçmişinden ve 90’lardan kalan savaş travmalarının artıklarından besleniyor.
Sinema Dilinin Öne Çıkan Yönetmenleri: Cristi Puiu, Corneliu Porumboiu, Cristian Nemescu
Kaçırılmaması Gereken Filmler: 4 Months 3 Weeks 2 Days, Aurora, 12:08 East of Bucharest
İngiliz Yeni Dalga Sineması
kullanılan dil ile Avrupa Sineması’ndan keskin bir şekilde ayrılarak Hollywood’a çok yakın bir konuma sürüklenmiştir tarih boyunca. Birçok sinema tarihçisi bu durumu, aynı dili konuşmanın handikapı olarak yorumlamıştır. Çünkü İngiliz Sineması, aynı dili kullanmasına karşın Hollywood anlatısının uzağında olsa da Amerika’da kendisine has bir yer kazanamamıştır. Ama burada ilginç bir durum vardır ki, sinemanın teknolojik ilerlemesine dönük atılımların da neredeyse hepsi İngiltere’de gerçekleşmiştir. Bu açıdan ilk sesli film çalışmalarından renkli filme değin birçok teknolojinin çıkış noktası burasıdır. II. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle biriken derin öfkenin bir yansıması olarak görebileceğimiz İngiliz Yeni Dalgası, eski ve baskıcı kültürden uzaklaşıp özgürce kendini ifade etme derdinde olan genç neslin kendini gerçekleştirme alanı olmuştu.
Sinema Dilinin Öne Çıkan Yönetmenleri: Tony Richardson, Lindsay Anderson, Karel Reisz, John Schlesinger, Jack Clayton.
Kaçırılmaması Gereken Filmler: Room at the Top, Look Back in Anger, Saturday Night and Sunday Morning, Billy Liar
Fransız Yeni Dalga Sineması
1950’ler ve 1960’lı yıllarda Fransız Sineması içerisinde bir grup film yapımcısının ve yönetmeninin manifestosunu yarattığı akım olan Fransız Yeni Dalga akımı ve sineması, sinema tarihi içerisinde birçok olguyu ve özneyi etkilemiş bu etki ile beraber de sinema tarihinin yol ayrımlarından birini meydana getirmiştir. Fransız Yeni Dalga sineması eleştirmenlerin sinemadaki kalıpları yıkmaya yönelik attıkları adımdan doğmuş ve kalıpların dışına çıkmak için bir manifesto olan akım, doğurduğu her ürünle beraber yeniden bir manifesto yaratmış ve birbirine benzemeden oluşan her yeni yapım kendi görevini yerine getirmiş ve Fransız Yeni Dalga akımı için yeniden zincirsiz bir ortam ve düşünsel alan yaratmıştır.
Sinema Dilinin Öne Çıkan Yönetmenleri: Jean-Luc Godard, François Truffaut Agnès Varda, Éric Rohmer, Claude Chabrol
Kaçırılmaması Gereken Filmler: The 400 Blows, Hiroshima Mon Amour, Breathless, Cleo From 5 to 7
Yunan Yeni Dalga Sineması
Her ne kadar Cahiers Du Cinema ve The Guardian sinema eleştirmenleri tarafından Yunan Tekinsiz Dalgası (Greek Weird Wave) olarak adlandırılsa da daha geniş bir kategoriden değerlendirildiğinde Yunan Yeni Dalga Sineması olarak lanse edilen bir sinema anlayışından bahsediyoruz. Evet, Yunan Yeni Dalga’sı tekinsiz bir sinema anlayışının örneklerini ve çoğu zaman benzer hassasiyetlerin ve karakteristik özelliklerin gözlemlenebileceği bir yapıyı ortaya koyuyor. Estetik biçimleri farklı olabilen bu filmlerin alt metinlerine, diyaloglarına, oyunculuklarına yansıyan tekinsizlik durumu, bu filmleri ve yönetmenlerini tek bir çatı altında değerlendirebilmemize imkan tanıyor. Sonuç olarak bu durum yeni bir ulusal sinema anlayışının doğuşunun habercisi olarak, Theo Angelopolous ve Costa Gavras’ın 1950 ve 1960’lardaki uluslararası bireysel başarılarından sonra Yunan Sineması’nın uluslararası arenadaki varlığını görünür kılıyor.
Sinema Dilinin Öne Çıkan Yönetmenleri: Yorgos Lanthimos, Panos H. Koutras, Athina Rachel Tsangari, Babis Makridis
Kaçırılmaması Gereken Filmler: Dogtooth, Strella, Attenberg, Alps, L
